Ι-τσινγκ - Το βιβλίο των αλλαγών

Είναι ένα από τα πιο αρχαία κλασικά κινέζικα κείμενα και ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία της παγκόσμιας φιλολογίας. Η φιλοσοφία τόσο του Λάο Τσε όσο και του Κομφούκιου έχουν τις ρίζες τους σ' αυτό το κείμενο. Ομως η επίδρασή του ήταν μεγάλη όχι μόνο στη φιλοσοφία, αλλά και στην επιστήμη και στην πολιτική. Θεωρείται ότι το Ι Τσινγκ έχει ηλικία 5.000 χρόνων. Δεν ξέρουμε ποιος είναι ο συγγραφέας του έργου. Λέγεται ότι η αρχική διδασκαλία του δόθηκε στον κόσμο από το μεγάλο μύστη αυτοκράτορα Φου Σι. Γύρω στα 1150 π.Χ. ο βασιλιάς Γουέν και ο γιος του δούκας του Τσόου μελέτησαν αυτή την αρχική διδασκαλία, την ταξινόμησαν και πρόσθεσαν διάφορα σχόλια. Στην αρχή το Ι Τσινγκ ήταν μια συλλογή γραμμικών σημείων που χρησιμοποιούνταν σαν χρησμοί.

Οι χρησμοί αυτοί απαντούσαν με ένα "ναι" ή ένα "όχι". Η ενιαία γραμμή -  σήμαινε "ναι" και η κομμένη - - "όχι". Σιγά - σιγά αυτές οι γραμμές συνδυάστηκαν μεταξύ τους και δημιούργησαν ζευγάρια. Αργότερα προστέθηκε και μία τρίτη γραμμή κι έτσι δημιουργήθηκαν τα οχτώ τρίγραμμα που θεωρούνται σαν εικόνες των όσων συμβαίνουν στον Ουρανό και στη Γη.

Τα οχτώ τρίγραμμα που στα κινέζικα λέγονται Πα Κούα, σχετίζονται με οχτώ φυσικές μορφές, δηλαδή με τον Ουρανό, τη Γη, τον Κεραυνό, το Ξύλο, το Νερό και τη Σελήνη, τη Φωτιά και τον Ηλιο, το Βουνό και το Έλος, καθώς επίσης και με τα πρόσωπα μιας οικογένειας που αποτελείται από Πατέρα, Μητέρα, τρεις Γιους και τρεις Κόρες. Στο Βιβλίο των Αλλαγών τα οχτώ τρίγραμμα συνδυάζονται δύο δύο και μας δίνουν 64 σχηματισμούς των έξι γραμμών ή 64 εξάγραμμα. Αυτά παριστάνουν 64 βασικές καταστάσεις στις οποίες μπορεί να βρεθεί ένας άνθρωπος.

Αυτές οι καταστάσεις είναι υποκειμενικές και ταυτόχρονα αντικειμενικές, δηλαδή περιγράφουν την ψυχολογική στάση ενός ατόμου καθώς και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Οι καταστάσεις αυτές δεν είναι στατικές, αλλά έχουν μέσα τους το στοιχείο της αλλαγής, οπότε ο άνθρωπος μπορεί να περάσει από μία κατάσταση σε άλλη, ακολουθώντας κάποιες συμβουλές που δίνονται στο Βιβλίο των Αλλαγών.

Το Ι Τσινγκ αποτελείται από τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος δίνονται τα 64 εξάγραμμα. Στο δεύτερο γίνεται σχολιασμός των εξαγράμμων. Στο τρίτο γίνεται σχολιασμός καθεμιάς γραμμής των εξαγράμμων. Το τέταρτο μέρος του Ι Τσινγκ ονομάζεται "Δέκα Πτέρυγες". Περιέχει σχόλια, παρατηρήσεις και στοχασμούς πάνω στο Ι Τσινγκ από τη Σχολή του Κομφούκιου.


Κεντρικές ιδέες του τμήματος αυτού είναι:

1)          Η ουσία του σύμπαντος βρίσκεται σε συνεχόμενη κίνηση. Τα φαινόμενα που προκύπτουν από αυτή την κίνηση υπόκεινται σε μία συνεχή μεταβολή.

2)          Η ουσία αυτή εκδηλώνεται στον ορατό κόσμο μέσα από τα αντίθετα και συμπληρωματικά στοιχεία.

3)          Οι εξελίξεις του σύμπαντος είναι κυκλικές. Τα πάντα τείνουν να επιστρέψουν στο σημείο απ' όπου ξεκίνησαν όταν άρχισε η εκδήλωση.

4)          Ολες οι αλλαγές υπακούουν σε κάποιο ρυθμό.

5)          Το καλό και το κακό είναι σχετικά.

6)          Για να είναι μία δράση καλή, πρέπει να ακολουθεί τους συμπαντικούς νόμους.

Τα οχτώ τρίγραμμα είναι τα εξής: Τσιεν Πατέρας, Ουρανός, Δύναμη Κουν Μητέρα, Γη, Υποταγή Τσεν 1ος Γιος, Κεραυνός, Κίνηση Σουν 1η Κόρη, Ξύλο, Διείσδυση Κουν 2ος Γιος, Νερό-Σελήνη, Κίνδυνος Λι 2η Κόρη, Φωτιά-Ηλιος, Φως Τούι 3η Κόρη, Ελος, Χαρά Κεν 3ος Γιος, Βουνό, Ηρεμία. Σε κάθε τρίγραμμα οι συνεχείς γραμμές είναι αρσενικού χαρακτήρα (γιανγκ) και οι διακεκομμένες είναι θηλυκού χαρακτήρα (γιν). Το γιν-γιανγκ συμβολίζει όλα τα συμπληρωματικά αντίθετα στο δυαδικό σύμπαν. Απεικονίζει την τέλεια ισορροπία των δύο μεγάλων δυνάμεων στο Σύμπαν. Η καθεμιά από αυτές τις δυνάμεις περικλείει μέσα της σε σπόρο την αντίθετη συμπληρωματική της. Πρόκειται για ένα τέλειο σύμβολο που, ενώ στην ουσία του είναι ένα, καθώς εκδηλώνεται στον κόσμο αποκτά διπλή μορφή. Συμβολίζει όλους τους δυαδισμούς καθώς και τη συνεχή αλλαγή. Σε κάθε τρίγραμμα η πάνω γραμμή σχετίζεται με το νου, η δεύτερη με την ψυχή και η τελευταία με το σώμα. Καθεμία, δηλαδή, από τις γραμμές σχετίζεται με ένα από τα στοιχεία εκείνα που αποτελούν αυτό το σύνθετο ον που ονομάζεται άνθρωπος.

Είπαμε παραπάνω ότι, αν συσχετίσουμε τα οχτώ τρίγραμμα με τα μέλη μιας οικογένειας, θα δούμε ότι αντιστοιχούν στον πατέρα, στη μητέρα, τρεις γιους και τρεις κόρες, δηλαδή σε 4 αρσενικά και 4 θηλυκά. Αυτό φανερώνει ότι το αρσενικό στοιχείο υπάρχει σε ίση ποσότητα με το θηλυκό. Παρατηρούμε επίσης ότι ο πατέρας και η μητέρα, δηλαδή η αρχετυπική αρσενική και θηλυκή αρχή, συμβολίζονται με τρεις συνεχείς και τρεις διακεκομμένες γραμμές αντίστοιχα. Καθένα όμως από τα παιδιά συμβολίζεται και με συνεχείς και με διακεκομμένες γραμμές, πράγμα που δηλώνει ότι αποτελούν ενδιάμεσες καταστάσεις, έχουν χαρακτηριστικά και αρσενικά και θηλυκά.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ενδιάμεση κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα παιδιά συμβολίζει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο άνθρωπος και την οποία πρέπει να υπερβεί. Παλλόμενος ανάμεσα στις καταστάσεις Ράγιας και Τάμας, δηλαδή υπερβολής και έλλειψης, πρέπει, ακολουθώντας την Ορθή Δράση, να φτάσει στο Σάτβα, την τέλεια αρμονία, την ισορροπία. Ορθή Δράση, όπως λέει ο Κρίσνα στον Αρζούνα στην Μπαγκαβάτ Γκίτα, είναι να ακολουθεί κανείς το δρόμο του κέντρου, να δρα με βάση το νόμο, να εκτελεί το καθήκον του, να δρα ανιδιοτελώς. Ορθή Δράση είναι η εκτέλεση του σωστού, χωρίς την προσδοκία της ανταμοιβής.

Η Ορθή Δράση είναι ο μοναδικός δρόμος που βοηθάει τον άνθρωπο να εξελιχθεί και να εκτελέσει σωστά το ρόλο του ως άνθρωπος. Μπορεί να γίνει ένας συσχετισμός ανάμεσα στα οχτώ τρίγραμμα και στην Ευγενή Οκταπλή Ατραπό του Βούδα.

Είναι γνωστό ότι ο Βούδας έφτασε στη φώτιση όταν ανακάλυψε τις τέσσερις μεγάλες Αλήθειες:

1)          Ο πόνος είναι αναπόφευκτος.

2)          Η αιτία του πόνου είναι ότι ο άνθρωπος πιστεύει ως πραγματικά και αληθινά εκείνα που είναι απατηλά.

3)          Η εξάλειψη του πόνου θα έρθει όταν μέσα από την Ορθή Δράση δίνουμε περισσότερη σημασία στο αθάνατο πνεύμα μας απ' ό,τι στο θνητό σώμα. Ο δρόμος που οδηγεί στην εξάλειψη του πόνου είναι η Ευγενής Οκταπλή Ατραπός, που αποτελείται από τα εξής σκαλοπάτια: - Ορθές Αντιλήψεις - Ορθές Αποφάσεις - Ορθές Ομιλίες - Ορθή Συμπεριφορά - Ορθά Μέσα Ζωής - Ορθή Προσπάθεια - Ορθή Σκέψη - Ορθή Συγκέντρωση. Θα προσπαθήσουμε τώρα να κάνουμε μια αντιστοιχία ανάμεσα στην Ευγενή Οκταπλή Ατραπό και τα Οχτώ Τρίγραμμα, παίρνοντας ως δεδομένο ότι και τα δύο συμβολίζουν το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει ο άνθρωπος για να εξελιχθεί, για να γίνει καλύτερος.

a.       Ορθές Αντιλήψεις - Κουν = Είναι το στάδιο κατά το οποίο παίρνουμε γνώσεις, εμπειρίες, αρχίζουμε να είμαστε πιο συνειδητοί και έτσι μπαίνουμε στο δρόμο για την εξέλιξη, για τη βελτίωση του εαυτού μας. Είναι η αρχή της Ατραπού. Ο ρόλος μας είναι παθητικός, δεχόμαστε πράγματα, δεν έχουμε αρχίσει ακόμα να δίνουμε. Γι' αυτό και συσχετίζεται με το θηλυκό στοιχείο, που ένα από τα χαρακτηριστικά του είναι η δεκτικότητα.

b.      Ορθές Αποφάσεις - Τσεν = Σ' αυτό το στάδιο αρχίζουμε να εφαρμόζουμε αυτά που μάθαμε. Η θεωρία γίνεται πράξη, όπως φαίνεται από την κάτω γραμμή που αντιστοιχεί, όπως είπαμε, στο σώμα.

c.       Ορθές Ομιλίες - Καν = Σ' αυτό το στάδιο αρχίζουμε να μεταφέρουμε όσα γνωρίζουμε στους άλλους. Η αγάπη μας για τους ανθρώπους μας κάνει να θέλουμε να τους μεταδώσουμε αυτά που γνωρίζουμε.

d.      Ορθή Συμπεριφορά - Τούι = Εδώ βρισκόμαστε στην αρχή της κατανόησης της αστάθειας και της μεταβλητότητας του κόσμου που ζούμε. Είναι το στάδιο που, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε, χρειαζόμαστε τη στήριξη της διδασκαλίας των σοφών, αυτών που ξέρουν περισσότερα από εμάς.

e.      Ορθά Μέσα Ζωής - Κεν = Οπως φαίνεται από την πάνω γραμμή, είναι το στάδιο που βρίσκουμε αυτές οι διδασκαλίες τις οποίες αναφέραμε παραπάνω, μέσα μας. Ο νοητικός μας κόσμος έχει αναπτυχθεί.

f.        Ορθή Προσπάθεια - Λι = Σ' αυτό το στάδιο πλέον έχουμε ταύτιση θεωρίας και πράξης. Ο νοητικός μας κόσμος εκδηλώνεται στο φυσικό, οι πράξεις μας είναι αντανάκλαση των ιδεών μας. Εδώ πια εφαρμόζουμε την ορθή δράση, βοηθώντας ενεργά την ανθρωπότητα. Ορθή Σκέψη - Σουν = Το σώμα υπακούει στην ψυχή και στο νου. Κάθε ενέργειά μας είναι έκφραση του νόμου.

g.       Ορθή Συγκέντρωση - Τσιεν = Πλήρης αρμονία μεταξύ σώματος - ψυχής και νου.

Εχουμε φτάσει στο τέλος του δρόμου. Επίσης, οι ιδέες και οι αρχές του Ι Τσιγκ έχουν μεγάλη σχέση με τις αρχές του Κυμβάλειου. Το Κυμβάλειο αποτελεί μία από τις κύριες εκφράσεις της Σοφίας των αρχαίων παραδοσιακών μυστηρίων. Αποτελεί μέρος της διδασκαλίας του θεού της Σοφίας της Αιγύπτου Θωτ. Το Κυμβάλειο μας αποκαλύπτει 7 αρχές που θεμελιώνουν το αόρατο και ορατό Σύμπαν. Βέβαια δεν είναι δυνατόν να αναφερθούμε περισσότερο στο Κυμβάλειο, γιατί κάτι τέτοιο θα αποτελούσε το θέμα ενός άλλου άρθρου. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι οι ιδέες της αλλαγής, της συνεχόμενης κίνησης, του ρυθμού, της ύπαρξης των αντιθέτων είναι κοινές και στα δύο έργα. Καθώς ένας άνθρωπος έρχεται σε επαφή με τα παραδοσιακά κείμενα, που οι μακρινοί μας πρόγονοι κληροδότησαν στη σημερινή ανθρωπότητα, καταλαβαίνει ότι πρόκειται για έναν πολύτιμο θησαυρό.

Το Ι Τσιγκ, όπως και το Κυμβάλειο, η Μπαγκαβάτ Γκίτα και άλλα κείμενα έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τον άνθρωπο να καταλάβει καλύτερα τον εαυτό του και τον κόσμο που τον περιβάλλει. Από εμάς εξαρτάται αν θα αξιοποιήσουμε τις μεγάλες αυτές αλήθειες που ώθησαν τους ανθρώπους του παρελθόντος να δημιουργήσουν εκείνους τους μεγάλους πολιτισμούς που άφησαν έντονα τα αποτυπώματά τους στην Ιστορία. Σίγουρα η εποχή που ζούμε είναι διαφορετική. Αλλά οι διδασκαλίες που υπάρχουν σ' αυτά τα κείμενα είναι διαχρονικές και αγγίζουν κάθε άνθρωπο που θέλει να γνωρίσει την αλήθεια και να βελτιώσει τον εαυτό του και τον κόσμο.

http://www.nea-acropoli-athens.gr/index.php?option=com_content&view=article&catid=43:2008-03-11-08-23-52&id=248:2009-01-29-20-19-05&Itemid=72